Prva dugoprugaška trka u Srbiji, „Velika pešačka utakmica“

Kada su se, sada već davne 1988. godine sastali Đoko Vještica i Brana Radović, brat čuvenog Duška Radovića, i odlučili da pokrenu inicijativu da naša prestonica, po uzoru na druge svetske metropole, dobije svoju maratonsku trku, oni su bili vođeni jednim događajem iz prošlosti na koji su nabasali prekopavajući po arhivama.

Radilo se o prvoj dugoprugaškoj trci na ovim prostorima, ili kako je tada ona bila nazvana „velikoj pešačkoj utakmici„, na stazi Obrenovac – Košutnjak, dugoj 32 ili 33kilometra (u zavisnosti od izvora). Dakle 14 godina nakon prvih modernih olimpijskih igara i trinaest godina nakon najstarijeg maratona na svetu, onog u Bostonu, tek osnovani Srpski olimpijski komitet, doneo je odluku da Beograd dobije svoju veliku trku. Predlog je oberučke prihvaćen od strane tadašnjih vlasti, a Kralj Petar I Karađorđević bio je lični pokrovitelj trke.Prema izveštajima prva Velika pešačka utakmica odigrala se 2.maja 1910. godine. Bila je više nego odlično organizovana, o čemu govori i prisustvo celokupnog dvora, članova Vlade, kao i predstavnika diplomatskog kora. Gledalaca je bilo duž cele staze, a među njima je bilo i oko 600 gostiju iz Makedonije. Kao neka vrsta obezbeđenja, za potrebe trke bili su angažovani pripadnici Beogradskog garnizona, koji su se starali da se ništa nepredviđeno ne desi na stazi i oko nje.

Na samoj trci učešće je uzelo 97 takmičara. Staza je bila posuta šljunkom, što je uzrokovalo mnogobrojna odustajanja i povrede atletičara, usled kojih je trku završilo tek dvadesetak takmičara. Prvi pobednik Velike pešačke utakmice bio je  Aleksandar Popović (o kojem, na žalost nemamo detaljne informacije), knjižar po zanimanju, koji je tog majskog dana na stazi Obrenovac – Košutnjak ostvario vreme od dva sata i 46 minuta. Za pobedu na ovoj trci, Aleksandar Popović je kao nagradu dobio lovorov venac, pobedničku lentu i novčanu nagradu u iznosu od 1000 dinara, koje mu je uručio urednik „Novog vremena“, inženjer Vladislav Savić.

U godinama potom, Velika pešačka utakmica se redovno odigravala, nekada i više puta tokom iste godine, najčešće u proleće i s jeseni, i uvek sa velikim interesovanjem među građanstvom koje se bez obzira na vremenske prilike, rado okupljalo i davalo podršku atletičarima. Kao i svaka druga trka, i Velika pešačka utakmica je imala svoje heroje i tragičare. A njen najčuveniji učesnik svakako je bio Dragutin Tomašević koji je više i češće od drugih na njoj pobeđivao.

Na nesreću, kao i mnoge druge stvari, i ovu lepu manifestaciju prekinuo je Prvi svetski rat. Nije nam poznato zašto se  nakon okončanja rata nije nastavilo sa održavanjem trke, ali možemo da zamislimo razloge, uzimajući u obzir istorijsku činjenicu da je Srbija iz istog izašla sa velikim gubicima, kako materijalnim, tako i onim u ljudstvu.

Velika pešačka utakmica ostala je u istoriji naše atletike upamćena kao prva dugoprugaška trka, da bi se gotovo osamdeset godina njen duh obnovio u formi prvog istinskog maratona koji je naš glavni grad napokon dobio.

Ovim tekstom želimo da podsetimo  na ovaj pomalo zaboravljeni istorijski događaj, koji je u svoje vreme predstavljao ono što bi smo mi danas zvali spektaklom. Jer ne zaboravimo, Velika pešačka utakmica održavala se mnogo pre prvog evropskog maratona (Košice, 1924.), a to je svakako nešto zbog čega svi mi trebamo da budemo ponosni.