Faktori uspeha

Ne tako davno, sportitsi i njihovi treneri su mislili da ključ uspeha sportiste leži u samom treningu, te su pravili veliku grešku i često je dolazilo do pretreniranja, padanja forme, padanja imuno sistema, kao i povreda. Ono što se desilo nekih 30-40 godina unazad od kako je nauka počela da ulazi u sport su novi pristupi i nova snazanja.

Jedno od velikih sportskih otkrića je bilo to da zapravo nije važno što više i što pre umoriti sportistu već kako ga što bolje i što pre oporaviti od napora! Ono sa čime većina trkača i sportista uopšte treba da bude upoznata je koji su faktori koji utiču na zamor i oporavak tokom i nakon vežbanja.

Šta je umor?

Umor predstavlja trenutni gubitak radne sposobnosti uzrokovan prethodnim napornim radom. U sportskoj praksi, reč je o fenomenu koji se najčešće javlja tokom i nakon napornog treninga. Zato je u sportovima izdržljivosti, kao što su trčanje dugih pruga, skijaškog trčanja, biciklizma i drugih presudno što više odložiti pojavu umora. Dok je u nekim sportovima važna brzina oporavka između ponavljanih perioda intenzivnog rada, kao na primer kod tenisa. U oba slučaja umor predstavlja limitirajući faktor za postizanje sportskih rezultata.

Stoga ne čudi velik interes naučnika, sportista i trenera za taj fenomen. Nakon prekida napornog rada dolazi period oporavka tokom kojeg se normaliuju funkcije različitih telesnih organa, što omogućava obnavljanje radnog kapaciteta na početni nivo pre aktivnosti, to jest pre pojave umora. Ponekad se radni kapacitet i poveća, to je proces poznat kao superkompenzacija.

Period oporavka, s obzirom na trajanje normalizacije funkcija različitih telesnih aktivnosti, može se podeliti u dve faze:

• faza brzog oporavka – zavisno od karaktera aktivnosti, traje nekoliko minuta do nekoliko sati. Uključuje povratak rada telesnih funkcija na nivo mirovanja (npr. dubina i frekvencija disanja, frekvencija srca, koncentracija laktata u mišiću i krvi itd.)
• faza produženog oporavka – traje od nekoliko sati do nekoliko dana. Uključuje obnavljanje radnog kapaciteta, obnavljanje i superkompenzaciju energetskih depoa te rekonstruktivnu funkciju (sinteza proteina).

Fizički faktori koji utiču na umor i oporavak

Pol

Poznata je činjenica kako postoje razlike u motoričkim i funkcionalnim karakteristikama između polova, pri čemu muškarci najčešće postižu bolje rezultate od žena. Međutim, kada se govori otpornosti na umor i o oporavku nakon napornog rada, tada nauka jasno pokazuje prednost ženskog pola pred muškim. Nauka pokazuje kako žene imaju veću mišićnu izdržljivost, posebno u aktivnostima niskog do umerenog intenziteta. Takođe valja istaknuti da se žene manje umaraju od muškaraca nakon treninga snage, kao i nakon treninga snage eksplozivnog karaktera. Pored toga, žene se brže oporavljaju nakon spomenutih trenažnih opterećenja nego muškarci. Opšte je poznato da se ženskim sportistima daje kraća pauza između intervala zbog bržeg oporavka.

Nauka nije još našla 100% tačan odgovor, na pitanje, zbog čega se žene oporavljaju brže od muškaraca,.

Starost

Proces rasta i razvoja, kao i proces starenja, rezultira i brojnim promenama u strukturi i funkciji organizma. Zato na primjer, ne iznenađuju dokazi koji pokazuju kako otpornost na umor opada tokom procesa starenja. Posle 30. godine života sportisti se mnogo teže oporavljaju nakon intervalnih treninga višeg inteziteta nego mlađi sportisti.

Rasa

Poznata je činjenica kako u atletskim disciplinama u kojima je potrbno razviti veliku otpornost na umor, poput trčanja na srednje pruge (3 000 – 10 000 m), dominiraju afrički trkači (ponajviše trkači iz Kenije I Etiopije). Mnoga objavljena istraživanja jasno ukazuju na postojanje veće otpornosti na umor kod afričkih trkača u odnosu na neafričke trkače.

Posebno valja spomenuti istraživanja koja su pokazala da afrički trkači poseduju veću otpornost na umor u aktivnosti sličnoj samoj trci, koja se prvenstveno može prepisati većem oksidativnom kapacitetu mišića afričkih trkača. Koliko su spomenute razlike u otpornosti na umor rezultat dugotrajnog boravka afričkih trkača na visokim nadmorksim visinama, kao i rezultat eventualnih razlika u građi mišićno-tetivne građe, ostaje pitanje na koje tek treba odgovoriti.

Zdravlje

Optimalno zdravstveno stanje sportiste temeljna je pretpostavka za sigurno i uspešno svladavanje trenažnih napora, kao i za postizanje vrhunskih sportskih rezultata. Sportista sa narušenim zdravljem doživljava i smanjenje svoje radne sposobnosti, smanjenje otpornosti na umor te mu treba više vremena za oporavak nakon opterećenja. To treba imati u vidu pri povratku u trening nakon perioda odsustvovanja s treninga zbog zdravstvenih problema.

O ostalim faktorima

Ono o čemu ću pisati sledeći put su ostali faktori koji su takođe jako bitni u procesu oporavka i zamora sportiste. Ti faktori su sledeći:

• Mišićni faktori (brza i spora mišićna vlakna, povrede mišića)
• Spoljašnji faktori (temperature, nadmorska visina)
• Trenažni faktori (trajanje pauze između intervala, vrsta aktivnosti između perioda rada, nivo treniranosti sportiste, sportska specijalizacija)
• Nutriticni faktori (ugljeni hidrati, protein i amino kiseline, keratin mono-hidrat)

Upoznajte svoje telo u svoj um, kada ih dobro upoznate imaćete najboljeg saveznika na svim treninzima i budućim trkama. Što više znate o tome kako i zašto vaše telo funkcioniše biće vam lakše da ga upotrebite na pravi način. Cenite svoje telo, i dajte mu odmor koje traži, ono će vam se uvek bespoštedno odužiti!